همگرایی و واگرایی گفتمان رسانه‌ای برجام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم ارتباطات اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه علوم ارتباطات اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22059/gmj.2024.98443

چکیده

در نظریۀ گفتمان، جهان اجتماعی از طریق گفتمان در قالب معنا فهم شده و گفتمان‌ها حسب مطالباتی که جامعه از آن‌ها دارد، نظام معنایی مشخصی در وجوه مختلف می‌سازند. این پژوهش با فراهم‌آوردن چارچوب نظری بر اساس نظریۀ گفتمان لاکلا و موفه، واگرایی و همگرایی گفتمان‌های مرتبط با برجام را در قالب دو گفتمان «رسمی/دولتی» و «محافظه‌کاری» در سطح رسانه‌های هوادار آن‌ها در راستای چگونگی تثبیت نظام‌ معنایی شناسایی کرده‌است. بدین‌منظور محتواهای رسانه‌ای پنج رسانه در سه دورۀ سال 1394، سال 1395 و سال1396 لغایت نیمه آبان 1397 مطالعه و ارزیابی شد. حوزۀ پژوهشی به دو سطح خرد و کلان تقسیم شده است. در بخش خرد، موضوعات زبانی و واژگانی  و در بخش کلان نیز موضوع پژوهش در قالب کاربست‌های گفتمانی مطالعه و ارزیابی شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هر دو گفتمان چشم به دالّ‌های تهی داشته‌اند. گفتمان رسمی/دولتی ذیل همین راهبرد عناصر و دالّ‌های موجود در حوزۀ گفتمان‌گونگی را شکار کرده است. در دورۀ اول و دوم، گفتمان محافظه‌کار از رویکرد کنش‌گرایانۀ فعال‌تری برخوردار بوده و وقته‌های ایدئولوژیک را به خدمت درآورده‌است. در دورۀ دوم هر دو طرف دست به تغییر آرایش گفتمانی خود زدند. گفتمان محافظه‌کار دالّ مرکزی خود را از حوزۀ گفتمان‌گونگی رقیب اخذ کرد. در دورۀ سوم هر دو گفتمان به دالّ‌های شناور توجه داشتند. در ساز و کار برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی در عرصۀ زبان، بازنمایی‌های مثبت و منفی با هدف برساختن دوگانۀ «خودِ مشروع» و «دیگری نامشروع» در دستور کار هر دو گفتمان قرار داشته و شیوۀ اصلی در قالب راهکارهای ارجاعی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Convergence and Divergence of JCPOA Media Discourse

نویسندگان [English]

  • Pooya Nematollahi 1
  • Mohammadreza Rasouli 2
  • Mahmoud Nejati Hosseini 3
1 Department of Social Communication Sciences, School of Social Sciences, Communication and Media, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Social Communication Sciences, Faculty of Social Sciences, Communication and Media, Islamic Azad University, Tehran, Iran..
3 Assistant Professor of Sociology, Faculty of Communication Sciences and Media Studies, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The discourse theory holds that the social world is understood through discourse in the sense of meaning, and discourses construct distinct semantic systems in various respects in light of what society calls on them. This study aims to provide a theoretical framework based on Laclau and Mouffe's Discourse Theory in order to identify divergences and convergences of the JCPOA-related discourses in the form of  the "Official/State" and "Conservative" discourses in the media outlets, supported them while trying to establish a system of meaning.Content of five media outlets was selected and assessed in three periods of Iranian calendar 1394, 1395 and 1396 to 15th Aban 1397.The field of research is divided into Micro (linguistic and lexical topics) and Macro (discursive applications) levels.The results of study suggest that both discourses depend heavily on empty signifiers. Formal/State discourse follows this same strategy of the elements and empty signifiers in the field of discursivity. In the first and second eras, the Conservative discourse took a more proactive approach and exploited ideological moments. In the second era, both sides changed their discourse array.Conservative discourse took Nodal Point from the field of discursivity of the competing discourse. In the third era, however, both discourses were focused on floating signifiers. In the field of language-foregrounding and backgrounding mechanism, positive and negative representations aimed at the dual construction of the "legitimate self" and the "illegitimate other" are on the agenda of both discourses and the main method is in the form of referential strategies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA)
  • Foregrounding and Backgrounding
  • Chain of Equivalence and Difference
  • Discourse theory
  • Convergence and Divergence

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1403
  • تاریخ دریافت: 14 دی 1401
  • تاریخ بازنگری: 18 اسفند 1401
  • تاریخ پذیرش: 20 اردیبهشت 1402