تحلیل‌ مضمون و اسناد «سیاست‌‌‌ جایگزینی» پیام‌رسان‌های داخلی به‌جای تلگرام در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه ارتباطات، دانشگاه تهران

2 دانشجوی ارتباطات دانشگاه تهران

10.22059/gmj.2023.356344.1301

چکیده

مقاله حاضر با هدف فهم بیشتر سیاست گذاری فضای مجازی در نزد دستگاه فکری سیاست گذار کشور، به این سوال پاسخ می‌دهد که «سیاست جایگزینی» پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی به جای تلگرام در نظام سیاست‌گذاری و آرای سیاست‌گذاران ایرانی چه جایگاهی دارد؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، سیاست‌ «اخذ مجوز» پیام‌رسان‌های اجتماعی که در قانون مطبوعات و حوزه چندرسانه‌ای کشور حاکم است، در فضای مجازی نیز مطلوب نظام سیاست‌گذار است. در عمل نیز سیاست سلبی فیلترینگ و برنامه دولت برای خروج بخش دولت، آموزش و خدمات و کسب و کار از پیام‌رسان‌ تلگرام و تشویق این بخش‌ها به فعالیت در یک پیام‌رسان‌ داخلی، توسط سیاست گذاران طراحی و پیاده‌سازی شده است. حمایت و توسعه پیام‌رسان‌های داخلی به عنوان یک «سیاست حاکمیتی»، در قالب انواع حمایت های فنی، نهادی، زیرساختی، تعرفه ای و اعطای وام در راستای سیاست‌ جایگزینی پیام رسان های داخلی مورد توجه نظام سیاست‌گذاری قرار گرفته است. به‌زعم سیاست‌گذاران، اجرای سیاست جایگزینی پیام‌رسان‌ها با پیامدهای ناخواسته‌ای هم‌چون رواج و عادی‌سازی استفاده از فیلترشکن‌ها و چالش‌های نهادی، فنی و اجتماعی همانند چالش اعتماد عمومی، حریم خصوصی، امنیت اطلاعات و مداخله گری مواجهه است که البته وزن هر چالش در بین هر یک از سیاست‌گذاران متفاوت است.
واژگان کلیدی: سیاست‌گذاری رسانه‌های اجتماعی، سیاست جایگزینی، مداخله گری، پیام‌رسان‌های داخلی، پیام‌رسان تلگرام.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

content and Thematic analysis of the "substitution policy" of domestic messengers instead of Telegram in Iran

نویسندگان [English]

  • Alireza Dehghan 1
  • Ahmad Askari 2
1 Associate Professor, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
2 PhD student in Communication Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

The writers of this paper aiming to further understanding of the policy making of virtual space in Iran attempt to address this question: what are the social and political meanings consequences of the policy of substituting Telegram messenger by local messenger applications in Iran”? Our investigative results indicate that the policy of “requesting permission” that is originally adopted by the Iranian Press law, is also an ideal end from the viewpoint of the policy making system in Iran. Indeed, the policy of filtering and the aim of the exit of government issues, education, and business services from Telegram, and shifting these activities towards one local application, is something that is planned and implemented by the Iranian policy makers. In addition, supporting and developing local messenger applications, framed by detersive technical, institutional, infrastructural, franchised, and loan granting, in accordance with the policy of localizing virtual space applications, are preferred and followed by the policy makers in the area of virtual space. From the viewpoints of the Iranian virtual space policy makers, the execution of localizing virtual space applications, is faced by some negative consequences, including the prevalence of the usage of anti-filters, and some very important problems, such as institutional, technical, and social challenges of public trust, private sphere, information security, and government intrusion , considering the point that the importance of each challenge is not the same among all the Iranian virtual space policy makers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social media policy
  • substitution policy
  • interference
  • domestic messengers
  • Telegram messenger
اکبرزاده جهرمی، سیدجمال‌الدین (۱۳۹۵). پیامدهای هم‌گرایی اینترنت و تلویزیون بر سیاست‌گذاری رسانه‌ای در ایران. مجله مطالعات فرهنگ - ارتباطات، 17(34).
اسپیکر، پل (۱۳۹۲). موضوعات و رهیافت‌های سیاست گذاری اجتماعی. ترجمه حمیدرضا ملک محمدی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
آکسفورد، بری و هاگینز، ریچارد (۱۳۸۷). رسانه‌های جدید و سیاست. ترجمه بابک دربیگی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
آشنا، حسام الدین و همکاران (۱۳۹۷). از سیاست‌گذاری تا سنجش فرهنگی: رویکردها و تجربه‌های جهانی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

بروگمن، یرون (۱۳۸۹). درآمدی بر شبکه‌های اجتماعی. ترجمه خلیل میرزایی. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.

حسن‌زاده، حامد (۱۳۹۶). بررسی دلایل عدم استقبال کاربران از پیام‌رسان سروش. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد علوم ارتباطات، دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه علامه طباطبائی.
رحیمی حسین‌آبادی، مرضیه (۱۳۹۹). بررسی عوامل مؤثر بر مهاجرت کاربران ایرانی پیام‌رسان خارجی تلگرام به پیام‌رسان خارجی واتس‌آپ به جای پیام‌رسان‌های داخلی پس از فیلترینگ تلگرام. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه قم.
کمالی، یحیی (۱۳۹۷). روش‌شناسی تحلیل مضمون و کاربرد آن در مطالعات سیاست‌گذاری عمومی. فصلنامه سیاستگذاری عمومی، 4 (2).
علی‌محمدی، ایمان (۱۳۹۸). عوامل مؤثر بر گرایش دانشجویان دانشگاه‌های تهران به پیام‌رسان‌های داخلی. دانشکده ارتباطات و رسانه، دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
فاضلی، نعمت‌الله و قلیچ، مرتضی (۱۳۹۲). نگرشی نو به سیاست فرهنگی: سیاست فرهنگی از دیدگاه مطالعات فرهنگی. تهران: تیسا.
فیروزآبادی، سید ابوالحسن (۱۳۹۶). فضای مجازی؛ اجتماع و فرهنگ. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
قلی‌پور، رحمت‌الله و فقیهی، مهدی (۱۳۹۳) سیاست‌گذاری و تحلیل سیاست‌های عمومی. تهران: مهکامه.
کاستلز، مانوئل (۱۳۹۶). قدرت ارتباطات. ترجمه حسین بصیریان جهرمی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کارن، جیمز، فنتون، ناتالی، فریدمن، دزموند (۱۳۹۷). فهم نادرست اینترنت. ترجمه حسین افخمی و یعقوب مشفق، تهران: انتشارات اطلاعات.
رابینگتن، ارل و واینبرگ، مارتین (۱۳۹۱)، رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی. ترجمه رحمت‌اله صدیق سروستانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محسنیان‌راد، مهدی (۱۳۹۹). رسانه‌شناسی. تهران: سمت.
نفیسی، علیرضا، اشعاری، محسن، طهماسبی، سعید (۱۴۰۰). تلنگر برای ایران: مطالعه موردی سیاست‌گذاری تغییر رفتار در ایران و جهان. تهران: میلکان
ون دایک، جان (۱۳۸۳). سیاست‌گذاری در جامعه شبکه‌ای. ترجمه پیروز ایزدی. فصلنامه رسانه. 58.
 
Booth, Paul (2010). Digital Fandom: New Media Studies. New York: Peter Lang.
Castells, M (1996). Toward a Sociology of the network society. uk: oxford.
Fourie, P.J (2010). Media Studies: Media History, Media and Society. volume2, second edition, South Africa: Juta.
Gonzalez-Bailon, S. (2017). Decoding the Social World: Data Science and the Unintended Consequences of Communication. uk: MIT Press.
Holanda. Scientific Council for Government Policy (2005). Media policy for the digital age. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Papathanassopoulos, S. & Negrine, R. (2010). Triangulation — a methodological discussion. DOI: 10.1007/978-1-137-09447-6_1.
Taprial, V. & Kanwar, P (2012). Understanding Social Media. Uk: Bookboon.