مطالعۀ شیوۀ برساخت معنای معلولیت در سینمای ایران و هالیوود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری ارتباطات دانشگاه تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه

10.22059/gmj.2023.354775.1291

چکیده

در عصر کنونی رسانه ­ها به عنوان یکی از منابع اصلی شناخت و کسب اطلاعات قلمداد می­شوند و ابزاری برای انتقال نگرش­ ها و دیدگاه­ ها نسبت به انواع گروه ­های اجتماعی هستند. در پژوهش حاضر، فیلم­ های سینمایی و گروه اجتماعی معلولین مورد مطالعه قرار گرفته ­اند. فیلم به عنوان یکی از منابع شناخت در درک و همچنین تعامل با شرایط و ویژگی­ های افراد دارای معلولیت از ارزش ویژه­ ای برخوردار است. سه فیلم سینمایی ایرانی «حوض نقاشی»، «اینجا بدون من»، «بچه­ های ابدی»، و سه فیلم سینمایی هالیوودی «من پیش از تو»، «من سم هستم» و «مرد بارانی» برای پاسخ به پرسش اصلی مبنی بر چگونگی برساخت معلولیت در سینما و کلیشه ­های موجود در تصاویر بازنمایی شده از افراد دارای معلولیت، انتخاب شدند. به این منظور از رویکرد بازنمایی استورات هال و مفهوم داغ ننگ گافمن بهره بردیم و با کمک روش تحلیل روایت گریماس، فیلم­ های منتخب را مورد ارزیابی قرار دادیم. یافته­ های پژوهش نشان داد که به طور کلی کلیشه­ های منفی از افراد دارای معلولیت، همچنان درونمایة اساسی پرداختن به این گروه در سینما به شمار می­ رود. اگرچه فیلم­ های هالیوودی رویکرد انتقادی ­تری اتخاذ کرده ­اند اما همچنان شاهد کلیشه­ هایی مانند: ترحم ­برانگیز، بار اضافی و تحمیل به جامعه، ترس از معلولان و پیامدهای آن و انزواگرایی در شخصیت ­پردازی معلولان هستیم. در مجموع، تحلیل کارکرد کنش نشان داد که معلولان به تصویر کشیده شده، کارکرد مخالف را در روایت دارند؛ از این مسأله می­توان نتیجه گرفت که نگاه به معلولان، اغلب مانند سد و مانعی در رسیدن فاعل یا قهرمان به خواسته­ و آرزوی­ش بازنمایی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the meaning of disability in Iranian and Hollywood movies

نویسندگان [English]

  • Azam Ravadrad 1
  • Seyed Milad Mousavi Haghshenas 2
  • Mahshid Malayeri 3
1
2 Department of Communication. Faculty of Social Sciences. University of Tehran. Ale-Ahmad Avenue Ave. Tehran. Iran
3
چکیده [English]

In the present paper, some Iranian and Hollywood made movies and a sample of disabled individual have been studied. It seems this kind of study does help to understanding the social conditions and characteristics of disabled people.
In order to address the issue of social construction of disability in some Iranian made movies and the stereotypical images of people with disabilities, three Iranian films titled "Painting Pool", "Here Without Me", "Eternal Children", and three Hollywood made titled "Me Before You", "I am Sam" and "Rain Man" were selected to analysis. Conceptually, In addition of Stuart Hall's concept of representation and Goffman's concept of stigma we tried to analysis the selected films based on Grimas’s narrative theory.
Our findings indicate that, in general, negative stereotypes of people with disabilities are still the main theme of narrating disabled people in the analyzed Iranian movies. Although Hollywood films have adopted a more critical approach, but we still see some stereotypes such as pathetic, additional burden and imposition on society, fear of the disabled and its consequences, and isolationism in characterizing the disabled people.
 In sum, the analysis of the action function showed that the depicted disabled people have the opposite function in the cinematic narration. In this regard, we can conclude that disability is often represented as an obstacle in achievement of hero’s wishes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Disability
  • Hollywood
  • Iranian movies
  • Grimace action pattern
  • shame
آذر، امیراسماعیل؛ آزاد، ویدا (1393). الهی­نامة عطار در نظریة نشانه-معناشناسی آلژیر گرمس و شکل­شناسی ژرار ژنت. تهران: سخن.
استوری، جان (1386). مطالعات فرهنگی دربارة فرهنگ عامه (مترجم: حسین پاینده). تهران: آگه.
افتخار، پریسا(1391). انعکاس معلولیت در آثار سینمایی بر مبنای الگوهای معلولیت(پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد). دانشکده­ی مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران] ایران.
بارکر، کریس (1391). مطالعات فرهنگی (نظریه و عملکرد) (مترجم: مهدی فرجی و مهدی حمیدی). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ترنر، گریم (1395). فیلم به منزلة کردار اجتماعی. تهران: علمی و فرهنگی.
جبلی، خدیجه (1391). جامعه­شناسی معلولیت؛ تبیین جامعه­شناختی تبعیض علیه معلولین. تهران: علمی.
خانیکی، هادی؛ گوهریان، الهام؛ رهبر، مصطفی (1392). تصویر ستاره در سینمای ایران (مطالعه موردی ستاره زن نیمه دوم دهه 70). فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات،9، 56-31.
دووینیو، ژان (1379). جامعه­شناسی هنر (مترجم: مهدی سحابی). تهران: مرکز.
راودراد، اعظم (1391). جامعه­شناسی سینما و سینمای ایران. تهران: دانشگاه تهران.
زارعی، محمدامین (1388). مجموعه گفتارهایی درباره رسانه و معلولیت. روابط عمومی سازمان بهزیستی کشور.
زرین­کفشیان، غلامرضا (1395). ناتوان­شدگان؛ رویکردی جامعه­شناختی به طرد اجتماعی معلولین. قم: سپهر اندیشه.
علوی­مقدم، مهیار؛ پورشهرام، سوسن (1387). کاربرد «الگوی کنشگر» گرماس در نقد و تحلیل شخصیت­های داستانی نادر ابراهیمی. زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، 8 (4)، 116_95.
فلیک، اووه (1388). درآمدی بر تحقیق کیفی (مترجم: هادی جلیلی). تهران: نی.
کمالی، محمد (1386). رسانه و ناتوانی (معلولیت). پژوهش­های ارتباطی، 49، 66_43.
گافمن، اروینگ (1386). داغ ننگ؛ چاره­اندیشی برای هویت ضایع­شده (مترجم: مسعود کیانپور). تهران: مرکز.
گیویان، عبدالله؛ سروری­زرگر، محمد (1388). بازنمایی ایران در سینمای هالیوود. تحقیقات فرهنگی، 4 (8)، 177_147.
ویدوسون، پیتر؛ سلدن، رامان (1384). راهنمای نظریة ادبی معاصر (مترجم: عباس مخبر). تهران: طرح نو.
هال، استیوئرت (1391). معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی (مترجم:احمد گل­محمدی). تهران: نی.
Black, Rhonda.  Pretes, Lori (2007). Victims and Victors: Representation of Physical Disability on the Silver Screen. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 32(1), 66–83. https://doi.org/10.2511/rpsd.32.1.66
Greimas, A. J. Porter, Catherine (1997). Elements of a Narrative Grammar. Diacritics, 7(1), 23-40. https://doi.org/10.2307/464872
Hall, Stuart (1997). Representation: Cultural Representations and Signifying Practices. London. Sage
Hébert, Louis (2019). An Introduction to Applied Semiotics: Tools for Text and Image Analysis (J. Tabler, Trans.; 1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780429329807
Muntean, Nick (2009). "It was Just Like a Movie". Journal of Popular Film and Television, 37, 50 - 59. https://doi.org/10.3200/JPFT.37.2.50-59
Nelson, Jack (1994). The disabled the media and the information age. Greenwood Press. Retrieved January 14 2023 from https://ebooks.abc-clio.com/?isbn=9780313034879.
Sanchez, Jeannette (2015). Reporting on disability: Media Guidelines For The Portrayal of Disability. International Labour Organization.